31 ऑगस्ट रोजी संपूर्ण जग मध्ये स्वामी श्रील प्रभुपाद यांची 125 वी जयंती साजरी झाली. अभय चरणारविंद भक्तिवेदांत स्वामी प्रभुपाद यांचा जन्म 1 सप्टेंबर 1896 रोजी जन्माष्टमीच्या दुसऱ्या दिवशी कलकत्त्याच्या एका बंगाली सुवर्ण वैष्णवाच्या घरी झाला. आज संपूर्ण जग त्यांना स्वामी श्रील भक्तिवेदांत प्रभुपाद म्हणून ओळखते. सन 1922 मध्ये त्यांची एक प्रसिद्ध तत्त्वज्ञ भक्ती सिद्धांत सरस्वती ठाकूर यांच्याशी भेट झाली . त्यानंतर अकरा वर्षांनी 1933 मध्ये स्वामीजींनी त्यांच्याकडून प्रयाग येथे विधिवत दीक्षा घेतली. भक्तिसिद्धांत ठाकूर सरस्वती यांनी त्यांना इंग्रजी भाषेतून वैदिक ज्ञानाचा प्रसार करण्यासाठी प्रेरणा आणि प्रोत्साहन दिले.
1959 मध्ये निवृत्त झाल्यानंतर त्यांनी वृंदावनात अनेक खंडांमध्ये श्रीमद्भागवत पुराणाचे इंग्रजीत भाषांतर केले. पहिले तीन खंड प्रकाशित केल्यानंतर, ते 1965 मध्ये वयाच्या 70 व्या वर्षी पैसे किंवा कोणत्याही सहाय्याशिवाय आपल्या गुरूदेवांची इच्छा पूर्ण करण्यासाठी अमेरिकेला रवाना झाले. त्यांच्या 32 दिवसांच्या प्रवासादरम्यान त्यांना दोन हृदयविकाराचे झटके आले. त्यांनी 1966 मध्ये न्यूयॉर्क येथे अंतर्राष्ट्रीय कृष्णभावनामृत संघ (ISKCON) ची स्थापना केली. कृष्णभक्तीचा शुद्ध प्रवाह जो न्यूयॉर्कपासून सुरू झाला तो हळूहळू संपूर्ण जगाच्या प्रत्येक कोपऱ्यात वाहू लागला.
1966 ते 1977 पर्यंत त्यांनी 14 वेळा जगभर प्रवास केला आणि अनेक विद्वानांशी कृष्णभक्तीबद्दल बोलल्यानंतर त्यांना कृष्णभावना ही जीवाची खरी भावना कशी आहे हे समजावून सांगितले. 12 वर्षात त्यांनी जगातील अनेक देशांमध्ये 108 मंदिरे बांधली आणि जगभर त्यांनी जगन्नाथांची रथयात्रा सुरू केली.
श्रील भक्तिवेदांत स्वामी प्रभुपादांचे सर्वात महत्वाचे योगदान म्हणजे त्यांची पुस्तके. भक्तिवेदांत स्वामींनी 70 हून अधिक खंडांचे भाषांतर केले. तसेच भगवद्गीता, चैतन्य चरितामृत आणि श्रीमदभागवत या वैदिक शास्त्रांचा इंग्रजी भाषेत अनुवाद केला. ही पुस्तके 80 हून अधिक भाषांमध्ये अनुवादित झाली आहेत आणि जगभरात वितरित केली जात आहेत. आकडेवारीनुसार – आतापर्यंत 55 कोटीहून अधिक वैदिक साहित्य वितरीत केले गेले आहे.
आज भारताबाहेर आणि परदेशात हजारो स्त्रिया साड्या आणि पुरुष धोती कुर्ता परिधान करतात , त्यांच्या कपाळावर चंदनाचा तिलक आणि गळ्यात तुळशीच्या माळा घातलेल्या दिसतात. तसेच चहा, कॉफी, कांदा, लसूण यांसारखे मांसाहारी पदार्थ सोडून लाखो लोकांनी शाकाहार सुरू केला आहे. “हरे कृष्ण हरे कृष्ण कृष्ण कृष्ण हरे हरे, हरे राम हरे राम राम राम हरे हरे” हे कायम मुखात ठेवण्याची प्रथा त्यांच्याकडून प्रस्थापित झाली.
आज, इस्कॉनमध्ये जगभरातील 600 हून अधिक मंदिरे, विद्यापीठे, अनेक संस्था आणि कृषी समुदाय आहेत. त्यांनी Food for life च्या नावाखाली मोफत अन्न देण्यास सुरुवात केली. आजही इस्कॉन मंदिरात 14 लाख मुलांना अन्न दिले जाते. आजच्या काळात प्रचलित असलेले मध्यान्ह भोजन देखील या प्रक्रियेवर आधारित आहे.
स्वामी प्रभुपादांच्या मते, धर्म म्हणजे देवाला जाणून घेणे आणि त्याच्यावर प्रेम करणे. प्रथम श्रेणीचा धर्म एखाद्या व्यक्तीला कोणत्याही हेतूशिवाय देवावर प्रेम करण्यास शिकवतो. जर मी काही नफ्यासाठी देवाची सेवा करतो, तर तो व्यवसाय आहे – प्रेम नाही. आमचे एकमेव कार्य देवावर प्रेम करणे आहे, आपल्या गरजांसाठी देवाची पूजा करणे नाही. एकटे वाटू नका कारण देव नेहमी तुमच्या सोबत असतो. पापी जीवनापासून मुक्त होण्यासाठी, फक्त एक सोपी पद्धत म्हणजे कृष्णाला शरण जाणे. ही भक्तीची सुरुवात आहे.
श्रील प्रभुपाद केवळ एक महान विद्वान नव्हते, तथापि; ते, सर्वप्रथम, श्रीकृष्णचे शुद्ध भक्त होते, ते सर्व मानवजातीला श्री कृष्णाच्या भक्तीची सर्वात मोठी आध्यात्मिक भेट देण्याशिवाय इतर कोणत्याही इच्छेने प्रेरित नव्हते , त्यांनी सर्व मानवजातीला कृष्णाची हरवलेली मुले म्हणून पाहीले. लोक भौतिक सुखांचा पाठलाग करत आहेत हे पाहून, कृष्णाच्या भक्ती सेवेत उपलब्ध असलेल्या उदात्त आध्यात्मिक आनंदापासून अनभिज्ञ असल्याने, त्यांनी प्रत्येकाला आध्यात्मिक ज्ञानाचा खजिना वितरित करण्याचा अथक प्रयत्न केला आणि त्याद्वारे त्यांच्या ज्ञानाची गरिबी दूर केली.
अशाप्रकारे, श्रील प्रभुपादांनी भौतिकवादाच्या अंधारात अस्सल अध्यात्माचा प्रकाश पसरवला आणि संपूर्ण जग जगू शकेल असे घर बांधले. त्यांची दृष्टी कास्टइस्म, राष्ट्रवाद आणि इतर कोणत्याही इझम्सच्या पलीकडे होती. त्याचा संदेश पूर्णपणे आध्यात्मिक आणि सांसारिक जगासाठी उत्कृष्ट होता. हे त्याला भूतकाळातील आणि वर्तमानातील इतर कोणत्याही धार्मिक किंवा आध्यात्मिक नेत्यांपेक्षा वेगळे करते. मानवजातीच्या अविश्वसनीय योगदानाबद्दल जगाचा इतिहास त्यांना स्मरणात ठेवेल आणि त्याचे आभार मानेल.
लेखक- रास गोविंद दास, जिल्हा व्यवस्थापक, इस्कॉन. +91 88796 66302
